Tính đến hiện tại, gần 100 đơn vị hành chính chiếm 1/3 diện tích Ba Lan đã thông qua nghị quyết “chống tuyên truyền LGBT” và “ủng hộ gia đình truyền thống” bao gồm 5 trong 16 tỉnh. Tỉnh thứ 6 dự kiến bỏ phiếu vào thứ Hai nhưng đã hoãn sang thứ Sáu để thêm tranh luận trong ủy ban. Động thái này đã bị nhiều nhóm nhân quyền chỉ trích là tạo không gian thù địch đối với những người không phải dị tính hoặc tôn vinh “gia đình tự nhiên”.
Dựa trên tấm bản đồ “Atlas of Hate” do các nhóm nhân quyền thực hiện, khu vực này lớn hơn cả Hungary và đã thực sự trở thành nơi “nói không với LGBT” (“LGBT free zone”). Các nhà hoạt động xã hội và cơ quan quốc tế gồm Nghị viện châu Âu đã lên án nghị quyết, nói rằng đây là hành vi phân biệt đối xử và làm suy yếu quyền LGBT.
‘Bản đồ của sự thù ghét’ ghi nhận gần 1/3 các đơn vị hành chính của Ba Lan đã thiết lập không gian ‘nói không với người LGBT’
Các đơn vị hành chính bắt đầu thông qua nghị quyết này từ đầu năm 2019, ngay sau khi đảng cầm quyền Pháp luật và Công lý (PiS, thành lập năm 2001) tố cáo “tư tưởng LGBT” là thứ được “nhập khẩu từ nước ngoài” đe dọa các giá trị Công giáo lâu đời của quốc gia này.
Jaroslaw Kaczynski – lãnh đạo của PiS – từng phát biểu: “Tránh xa đám trẻ của chúng tôi ra!” – ngụ ý rằng cộng đồng LGBT đe dọa đạo đức và sức khỏe của những người Ba Lan trẻ. Trong khi đó, bảo vệ các nguyên tắc được cho là của Công giáo là lời hứa quan trọng của PiS đối với cử tri của mình.
“Phản đối LGBT” hay “ủng hộ gia đình truyền thống”?
Làn sóng phản đối LGBT tại Ba Lan phát triển mạnh sau khi tân thị trưởng Warsaw Rafal Trzaskowski thuộc đảng đối lập thông qua LGBT Charter – điều lệ chống nạn kỳ thị và phân biệt đối xử cộng đồng LGBT – vào tháng 2.2019. Một tháng sau, các đơn vị hành chính trên khắp cả nước bắt đầu thông qua nghị quyết phản đối LGBT – trùng khớp với khoảng thời gian PiS tăng cường thông điệp của mình.
Dữ liệu cho thấy đại đa số các ủy viên hội đồng địa phương ủng hộ nghị quyết là thành viên PiS, tiếp theo là các chính trị gia trung lập. Trong năm 2019, 869 ủy viên hội đồng PiS trong tổng số 1.481 đã bỏ phiếu đồng ý.
Diễu hành tự hào LGBT tại Ba Lan
Trong 2 năm qua, các chính trị gia địa phương bảo thủ đã tìm cách cấm các cuộc diễu hành tự hào LGBT trên khắp Ba Lan với lý do họ gây ra mối đe dọa cho an ninh công cộng. Tuy nhiên, tòa án thường lật ngược các lệnh cấm.
Các cuộc diễu hành tự hào ở Ba Lan thường xuyên bị tấn công bởi các nhà hoạt động cực hữu. Mức độ bạo lực chưa từng thấy đã diễn ra vào mùa hè năm ngoái tại một cuộc tuần hành ở thành phố Bialystok phía đông bắc.
“Tuyên truyền đồng tính luyến ái là một phần của cuộc chiến ý thức hệ được thúc đẩy bởi các nhóm chính trị tự do cánh tả và các nhóm ‘LGBT’. Nó đe dọa những chuẩn mực và giá trị nền tảng của đời sống xã hội và quốc gia chúng ta. Chính vì thế, Powiat Rycki tuyên bố loại bỏ chúng ra khỏi nơi này!”, nghị quyết được đọc trong một cuộc họp của hội đồng địa phương ở Ryki – một thị trấn nhỏ nằm cách Warsaw 100km về phía đông nam.
Nghị quyết nói rằng mục đích của nó là “bảo vệ trẻ em, thanh thiếu niên, gia đình và các trường học Ba Lan khỏi sự suy đồi và truyền giáo, dẫn đến nhiều bệnh lý đã tồn tại ở các nước phương Tây như chấp nhận nội dung khiêu dâm, phá thai, tội phạm tình dục, khủng hoảng gia đình và nhiều điều khác”. Bên cạnh đó, nó còn hủy bỏ cả nỗ lực đưa thông tin LGBT vào chương trình giáo dục phổ thông của WHO – được miêu tả là “được thúc đẩy bởi các nhà hoạt động LGBT dẫn đến sự đồi trụy của trẻ em”.
Cầu vồng 6 màu – biểu tượng của cộng đồng LGBT – bị một nhà hoạt động bảo thủ phá bỏ vào năm 2015
Trong khi đó, một nghị quyết được xem là phiên bản mềm hơn do Ordo Iuris – một nhóm các chính trị gia bảo thủ có trụ sở tại Warsaw – đề xuất đã được thông qua tại 34 đơn vị hành chính. Nó không tấn công trực tiếp cộng đồng LGBT mà đề cao các “giá trị gia đình truyền thống” và đang được ưa chuộng hơn phiên bản còn lại.
Cụ thể, nghị quyết này nhấn mạnh đến tầm quan trọng của mô hình cha mẹ dị tính và cho phép họ can thiệp vào các chính sách địa phương cũng như trường học. Ví dụ như phụ huynh có thể kiểm soát các hoạt động ngoại khóa do những tổ chức phi chính phủ thực hiện trong trường học hoặc đánh giá các dự án NGO do chính quyền tài trợ trên cơ sở tác động của chúng lên “giá trị gia đình”.
Jakub Gawron – một nhà hoạt động nhân quyền theo dõi chặt chẽ các nghị quyết – nói với BIRN rằng: “Nghị quyết của Ordo Iuris trông có vẻ trung lập nhưng trên thực tế, nó còn nguy hiểm hơn các nghị quyết ‘bài trừ tư tưởng LGBT’. Khi đưa ra ý kiến về các hành vi pháp lý mới, giám sát viên địa phương sẽ loại trừ dự án của các tổ chức làm tổn hại đến giá trị của gia đình và hôn nhân. Các tổ chức này sẽ không thể thực hiện những nhiệm vụ đòi hỏi sử dụng tài sản công trong lĩnh vực giáo dục từ đó đánh mất các nguồn tài trợ”.
“Những nghị quyết như vậy, kết hợp với sự tuân thủ, sợ hãi và thiếu kiến thức pháp lý là một cách hiệu quả để loại trừ những người LGBT ra khỏi không gian công cộng. Lĩnh vực bị ảnh hưởng đầu tiên sẽ là giáo dục”, ông nói thêm.
Jaroslaw Kaczynski thì cho rằng “nếu được đọc với thiện chí, rõ ràng nghị quyết của Ordo Iuris không có ý định loại những người có xu hướng tính dục khác biệt ra khỏi xã hội, mà là để chính quyền thúc đẩy các giá trị gia đình” và “bảo vệ trật tự pháp lý cũng như tiên đề của Ba Lan, tiên đề của thế giới Công giáo”.
Đồng tính luyến ái là du nhập từ nước ngoài?
Ba Lan cho phép cặp đôi cùng giới nhận con nuôi, cấm kỳ thị dựa trên xu hướng tính dục, cho phép LGBT phục vụ trong quân đội và chuyển đổi giới tính nhưng chưa thông qua luật hôn nhân đồng giới
Theo cả PiS và những người ủng hộ các nghị quyết như Ordo Iuris, tư tưởng LGBT là một sự áp đặt của nước ngoài (phương Tây) lên văn hóa và đạo đức Công giáo của Ba Lan.
“Nghị quyết là phản ứng đối với các mối đe dọa từ tư tưởng cánh tả, các phong trào xã hội, tư tưởng LGBT, tư tưởng giới đang lan rộng hơn bao giờ hết trên thế giới”, Kwdoniak nói.” Theo ý kiến của chúng tôi, tư tưởng LGBT đang làm tổn thương các giá trị Công giáo – nền tảng của văn hóa và nền văn minh Ba Lan. Nó phá hoại gia đình bằng cách tấn công việc hôn nhân là giữa nam và nữ cho mục đích nuôi con”.
Bên dưới tập tin pdf miêu tả chi tiết nghị quyết trên website của Ordo Iuris là logo của CitizenGO – một nhóm quốc tế do Ignacio Arsuaga thành lập vào năm 2013 tại Tây Ban Nha với thông điệp “bảo vệ sự sống” và “bảo vệ gia đình”.
“Đây là những tổ chức đã tham gia vào giai đoạn chuẩn bị”, Kwasniak nói với BIRN khi được hỏi về logo CitizenGO. “Họ đã xem qua mọi thứ và ủng hộ chúng tôi từ xa”.
Ordo Iuris – trong những năm gần đây cũng đã ủng hộ lệnh cấm phá thai ở Ba Lan – là thành viên của một mạng lưới quốc tế ủng hộ quan điểm “bảo vệ sự sống” và “gia đình truyền thống” hoạt động trải dài từ châu Mỹ đến châu Âu. Theo BIRN, nhóm này thúc đẩy hình sự hóa việc phá thai và làm suy yếu quyền LGBT ở khắp nơi.
Một nhóm người tấn công đám đông tham dự buổi diễu hành tự hào LGBT tại Warsaw
Ordro Iuris cũng có mối quan hệ mật thiết với các nhóm Tin Lành tại Mỹ và những tổ chức cực kỳ bảo thủ ở Nga thông qua Agenda Europe – một diễn đàn được tổ chức hằng năm và là nơi khai sinh bản tuyên bố có tên “Lập lại trật tự tự nhiên” với mục tiêu lật đổ các chính sách như cho phép ly hôn, hợp tác dân sự hoặc cho cha mẹ đồng tính nhận con nuôi.
Tại Agenda Europe năm 2014 diễn ra tại thành phố Munich, Aleksey Komov – một chính trị gia người Nga chống đối quyền LGBT và là thành viên hội đồng quản trị của CitizenGO – đã được mời để chia sẻ về “thành công” của đạo luật cấm tuyên truyền LGBT nổi tiếng tại Nga cho các nhóm có cùng quan điểm trên khắp châu Âu.
Các nhà tổ chức của Agenda Europe cũng từng mời những thành viên trong chính quyền Ba Lan dự tiệc tối như Konrad Szymanski – Bộ trưởng về các vấn đề của EU và thành viên của đảng PiS. Thế nhưng, trong một tuyên bố gửi tới BIRN, phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Ba Lan phủ nhận Szymanski đã tham dự cuộc họp.
Mai Thảo